หนังสือชี้แจงข้อกล่าวหา

หนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา คืออะไร

เรื่องราวที่น่ากังวลของ “หนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา” ในทุกวันนี้ก็คือผู้ถูกกล่าวหามักจะเขียน “หนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา” ด้วยคำอธิบายที่สั้นลงทุกวัน มันอาจจะไม่ใช่เรื่องใหญ่อะไรนัก ถ้าเป็น “หนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา” ในการสอบวินัยไม่ร้ายแรง แต่ถ้าเป็นการสอบวินัยร้ายแรง หรือการไต่สวนของ ปปช. , ปปท. ซึ่งมีการชี้มูลความผิดทั้งในทางวินัยและอาญาแล้วละก้อ การทำ “หนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา”ถือเป็นเรื่องใหญ่ที่สำคัญต่ออนาคต และอิสรภาพของผู้ถูกกล่าวหา

การทำ “หนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา” นั้น หลายคนอาจถอดใจ ตั้งแต่ครั้งแรกที่อ่านบันทึกแจ้งข้อกล่าวหาฯ โดยที่ยังไม่เริ่มลงมือเขียนหนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหาสักบรรทัด 

มันไม่ใช่เพราะเขียนหนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหาไม่ได้ แต่เป็นเพราะไม่รู้จะเริ่มเขียนอย่างไร บางครั้งการเขียนหนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหาสำหรับมือใหม่  ก็คล้ายกับการพายเรือในอ่าง จะพายนานแค่ไหน ก็วนกลับมาที่เก่าซ้ำแล้วซ้ำอีก 

    ในคดีวินัย หรือคดีความผิดต่อตำแหน่งหน้าที่ราชการนั้น หากผู้ถูกกล่าวหายอมรับสารภาพ กระบวนการลงโทษก็มักไม่มีปัญหา แต่หลายๆ กรณีเป็นกรณีที่ผู้ถูกกล่าวหาเชื่อว่าตนเองไม่ได้กระทำความผิด เช่น ผู้ถูกกล่าวหาซึ่งเข้าไปอยู่ในสถานการณ์ที่มีผู้บังคับบัญชาหรือเพื่อนร่วมงานทุจริต และตนเองไม่รู้เรื่องด้วย เช่น การลงนามตรวจรับเท็จ ตามการรายงานของช่างคุมงาน หรือ จ.พัสดุ 

   กรณีเช่นนี้ผู้สอบสวนที่ถือไพ่เหนือกว่าบางคน อาจบอกให้ผู้ถูกกล่าวหายอมรับสารภาพ พร้อมบอกเล่าว่าการสู้คดีอาจทำให้ไม่ได้รับการลดหย่อนโทษ หรืออาจโน้มน้าวให้ผู้ถูกกล่าวหา ยอมรับสภาพความผิดว่าตนเองได้กระทำหรือละเว้นการกระทำใดๆ อันเป็นส่วนหนึ่งของความผิด

 

   กรณีดังกล่าว สำหรับผู้ถูกกล่าวหาบางคนที่ รู้ว่าตนเองไม่มีเงินจ้างนักกฎหมาย หรือไม่มีความรู้พอที่จะต่อสู้คดีได้เอง ก็อาจตัดสินใจเลือกการรับสารภาพ หรือยอมรับสภาพความผิดตามการโน้มน้าวหรือล่อลวงนั้นได้ เช่น กรณี จนท.การเงินหญิงรายหนึ่ง ซึ่งยักยอกเงินของทางราชการเพราะความเดือดร้อนภายในครอบครัว ต่อมาได้มาปรึกษาคดีกับผู้เขียนในชั้นอุทธรณ์คำสั่งไล่ออก พร้อมบอกเล่าถึงสิ่งที่เกิดขึ้นขณะเซ็นชื่อรับสารภาพว่า

    "..เขาให้หนูเซ็น หนูก็เซ็นเลยค่ะ คือด้วยความตกใจเพราะไม่เคยถูกสอบสวนมาก่อน อีกอย่างหนูก็นำเงินมาใช้คืนที่ทำงานจนครบแล้ว ดังนั้น เขาให้เซ็นอะไรหนูก็เซ็นหมดเลย เพราะไม่คิดว่าโทษจะหนักถึงไล่ออก ตอนนี้หนูจะอุทธรณ์ฯ คำสั่งไล่ออกอย่างไร เพราะหนูรับสารภาพไปหมดแล้ว.." 

 

   บางครั้งการเกลี้ยกล่อมให้ยอมรับสารภาพก็อาจเปลี่ยนไปเป็นวิธีสอบสวนให้จนมุม จนต้องยอมรับสภาพความผิด ซึ่งในทางกฎหมายมันก็เหมือนคำรับสารภาพ เช่นกรณี จนท.ปกครองรายหนึ่ง ที่ถูกแจ้งข้อกล่าวหาว่าร่วมกันทุจริตกับผู้บังคับบัญชา และต่อมาได้นำเอกสารมาปรึกษาเรื่องการทำหนังสือชี้แจงข้อกล่าวหากับผู้เขียน พร้อมบอกเล่าถึงเหตุการณ์ในช่วงการสอบสวนด้วยวาจา ที่ผ่านมาว่า.. 

    "..เมื่อประมาณ 6 เดือน ก่อนการแจ้งข้อกล่าวหา มีการเรียกตัวผมไปสอบสวนด้วยวาจา ซึ่งผมก็ไม่เคยรับว่าร่วมกระทำความผิดกับผู้บังคับบัญชาและ จ.พัสดุ เพราะผมไม่ได้ร่วมทุจริตกับพวกนั้นจริงๆ แต่เมื่อเขาถามผมว่า "ไปหารายชื่อผู้เสนอราคามาจากที่ไหน" "ผมส่งหนังสือเชิญชวนบริษัทเหล่านั้นให้มาเสนอราคาอย่างไร" 

    สิ่งที่ถูกถามข้างต้น ผมไม่ได้ทำเองเลย จ.พัสดุ ทำเอกสารทุกอย่างมาให้ผมเซ็น ผมก็ตอบเขาไปตามความจริงเช่นนี้ แต่สุดท้ายผมก็ถูกแจ้งข้อกล่าวหาว่าร่วมกันทุจริตกับผู้บังคับบัญชาและ จ.พัสดุ ทั้งที่ ผมไม่รู้เรื่องการทุจริตของคนพวกนั้น ตอนนี้ ผมจะทำหนังสือชี้แจงข้อกล่าวหาอย่างไรครับ ในเมื่อผมรับสภาพความผิดไปแล้วว่า ตัวผมไม่ได้หารายชื่อผู้เสนอราคาเอง รวมทั้ง ผมไม่ได้ส่งหนังสือเชิญชวนผู้ใดมาเสนอราคา คำให้การที่รู้เท่าไม่ถึงการณ์ของผมในวันนั้น  มันกลายเป็นพยานหลักฐานมัดตัวผมแล้วในวันนี้.."

 

    แต่ใช่ว่าการสอบสวนจะมีแต่การเกลี้ยกล่อมให้ยอมรับสารภาพ หรือสอบสวนให้จนมุม เพื่อให้ยอมรับสภาพความผิดเสมอไป บางครั้งมันก็เป็นเรื่องของความเฉยเมย ปล่อยให้ผู้ถูกกล่าวหาไปทำหนังสือชี้แจงข้อกล่าวหา แบบตามเวรตามกรรมกันเอง เช่นกรณีของอดีตลูกจ้างประจำวัยเกษียณท่านหนึ่ง ที่มาปรึกษาคดีกับผู้เขียนในชั้นฟ้องศาลปกครอง เพื่อขอเพิกถอนคำสั่งไล่ออก โดยลุงได้บอกเล่าถึงเหตุการณ์ขณะไปเซ็นรับทราบข้อกล่าวหาว่า

    "..ลุงถูกเรียกเข้าไปในห้องสอบสวน เป็นคนที่ 2 หลังจากที่ป้าพิศ ซึ่งถูกเรียกตัวเข้าไปเป็นรายแรกเดินออกมาแล้ว ในห้องสอบสวน เขาถามแค่ว่าลุงชื่ออะไร จากนั้น เขาก็ให้ลุงเซ็นชื่อรับบันทึกแจ้งข้อกล่าวหา พร้อมบอกให้ลุงกลับไปทำหนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหามาส่งเขาภายใน 15 วัน โดยที่เขาไม่สนใจจะถามว่าลุงได้ทำผิดตามที่เขาแจ้งข้อกล่าวหากับลุงหรือไม่ รวมทั้ง ไม่เคยถามว่าลุงเขียนหนังสือชี้แจงข้อกล่าวหาเป็นไหม ทั้งที่ ทะเบียนประวัติลูกจ้างประจำของลุง ที่เขารวบรวมไว้สำนวน มันก็ระบุอย่างชัดเจนว่าลุงจบชั้น ป.6 ถ้าวันนั้น เขาถามลุงสักคำว่าลุงทำผิดจริงไหม ชีวิตลุงก็คงไม่ถูกไล่ออกเหมือนเช่นในวันนี้ กล่าวจบน้ำตาของชายชราก็หลั่งริน.."

 

     “..มันไม่ใช่ความผิดของผู้สอบสวน เขาก็อยากจบงานของเขา” นี่คือคำพูดของช่างคุมงานในอีกคดีหนึ่งแถบภาคอีสาน ซึ่งถูกไล่ออกเพราะนำความเท็จเข้าชี้แจงแก้ข้อกล่าว  ตอนนั้น ผมจะเขียนหนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหาเป็นหรือไม่ จะเขียนโกหกอย่างไรเขาก็ไม่ว่า รวมทั้ง ไม่เคยมีใครบอกผม ถึงผลเสียของการนำความเท็จของงานจ้างประเภทขุดลอกคลอง  เข้าชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา กระทั่งอีก 5 ปีต่อมา เมื่อถึงวันที่ผมต้องการนำความจริงซึ่งเป็นผลสำเร็จของงานจ้างนั้น มาใช้ขอลดหย่อนโทษไล่ออกให้กับตนเอง รวมทั้ง ใช้ประกอบการร้องขอรอการลงโทษในคดีอาญา มันก็เป็นความจริงที่พิสูจน์ไม่ได้เลย เพราะลำคลองตื้นเขินหมดแล้ว  กลายเป็นความจริงที่เลื่อนลอยจากปากคำผมเพียงคนเดียว.."

 

    อย่างไรก็ตาม ใช่ว่าการสอบสวนวินัยจะมีแต่ประสบการณ์ที่เลวร้าย ผู้ถูกกล่าวหาหลายคนก็เคยมีประสบการณ์ที่ดีเกี่ยวกับผู้สอบสวน บางคนก็ให้กำลังใจ บางคนก็ช่วยสอบสวนและรวบรวมพยานหลักฐานที่เป็นผลดีกับผู้ถูกกล่าวหา เพื่อให้ใช้ติดไม้ติดมือไปประกอบการขอลดหย่อนโทษไล่ออก หรือการร้องขอรอการลงโทษในคดีอาญา  บางคนก็ให้แง่คิดที่ดีว่า คดีมีหลักฐานชัดเจน ผู้ถูกกล่าวหาควรอดทนยอมรับความผิด การวิ่งเต้น อาจถูกหลอกลวงและทำให้ลำบากยิ่งขึ้น หากไปกู้ยืมเงินมาวิ่งเต้น บางคนแม้ไม่อาจให้คำแนะนำที่เป็นปรปักษ์กับหน้าที่ตนเองได้ แต่ถ้าหากเห็นว่าผู้ถูกกล่าวหาอาจมีทางรอด หรือสามารถผ่อนหนักเป็นเบาจากโทษไล่ออกได้ ก็อาจแนะนำให้ผู้ถูกกล่าวหาไปว่าจ้างนักกฎหมายให้ช่วยเขียนหนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหาก็มี

 

ข้อควรตระหนัก

 

แม้ผู้ถูกกล่าวหาหลายคนจะรู้ว่านักกฎหมายที่มีทักษะและประสบการณ์ด้านคดีวินัย สามารถแนะนำและให้คำปรึกษาที่ดีกับผู้ถูกกล่าวหาได้ ตั้งแต่เริ่มต้นการสอบสวน ไปจนถึงจุดสุดท้ายของกระบวนการทางวินัยในชั้นศาลปกครองก็ตาม

แต่ในความจริงก็มีผู้ถูกกล่าวหาจำนวนไม่น้อยที่จบชีวิตราชการด้วยการถูกไล่ออก จากการเข้าสู่กระบวนการสอบสวน แบบ “ตัวคนเดียว” 

ส่วนหนึ่งอาจเป็นเพราะการขาดความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับความสำคัญของนักกฎหมายด้านวินัย อีกส่วนหนึ่งก็คือ การไม่รู้ถึงโทษภัย ที่แฝงตัวอยู่หลังกฎกติกาการสอบสวน ที่ส่วนใหญ่มักวางเงื่อนไขการเรียกตัวผู้ถูกกล่าวหามาเซ็นต์รับทราบข้อกล่าวหาว่า จะต้องเป็นกรณีที่ผู้สอบสวนเห็นว่า มีพยานหลักฐานเพียงพอ ที่จะสนับสนุนข้อกล่าวหาว่าผู้ถูกกล่าวหา กระทำผิดวินัยในเรื่องที่สอบสวนแล้ว..เท่านั้น  ผู้สอบสวนจึงจะมีอำนาจเรียกตัวผู้ถูกกล่าวหาให้มาเซ็นต์รับทราบข้อกล่าวหา ตัวอย่างเช่น

    1 กรณี ขรก.พลเรือน กฎ ก.พ.ว่าด้วยการดำเนินการทางวินัย พ.ศ.2556 ข้อ 38 กำหนดว่า “......ถ้าคณะกรรมการสอบสวน เห็นว่าจากข้อเท็จจริง ข้อกฎหมาย รวมทั้งพยานหลักฐานที่รวบรวมได้  เพียงพอที่จะรับฟังได้ว่าผู้ถูกกล่าวหา กระทำผิดวินัยในเรื่องที่สอบสวน   . ให้แจ้งข้อกล่าวหา  และสรุปพยานหลักฐาน ที่สนับสนุนข้อกล่าวหาให้ผู้ถูกกล่าวหาทราบ”

    2 กรณี ขรก.ครู  กฎ ก.ค.ศ.ว่าด้วยการสอบสวนพิจารณา พ.ศ.2550  ข้อ 24 กำหนดว่า “......ให้คณะกรรมการสอบสวนดำเนินการประชุม เพื่อพิจารณาว่ามีพยานหลักฐานใดสนับสนุนข้อกล่าวหาว่าผู้ถูกกล่าวหาได้กระทำการใด เมื่อใด อย่างไร... ถ้าเห็นว่าเป็นความผิดวินัยกรณีใด มาตราใด ก็ให้คณะกรรมการสอบสวนเรียกผู้ถูกกล่าวหามาพบเพื่อแจ้งข้อกล่าวหา

ดังนั้น จากเงื่อนไขการแจ้งข้อกล่าวหาข้างต้น จึงแทบกล่าวได้เลยว่าเมื่อใดที่ผู้ถูกกล่าวหาได้รับบันทึกการแจ้งข้อกล่าวหาจากผู้สอบสวน เมื่อนั้นย่อมหมายความว่าข้อกล่าวหาดังกล่าว มีข้อเท็จจริง ข้อกฎหมาย และพยานหลักฐานเบื้องต้น เพียงพอที่จะรับฟังว่าท่านกระทำผิดทางวินัยหรือทางอาญา ตามฐานความผิดต่างๆ ที่ผู้สอบสวนแจ้งมาแล้วครับ

อุทาหรณ์ ผ่านหน้าจอ # 1

อุทาหรณ์ ผ่านหน้าจอ # 2

การเขียนแก้ข้อกล่าวหา คืออะไร

การเขียนแก้ข้อกล่าวหา คือการเขียนคำโต้แย้ง  หรือคำชี้แจงเพื่อแก้ข้อกล่าวหาต่างๆ ที่ฝ่ายผู้สอบสวน/ไต่สวน แจ้งว่าผู้ถูกกล่าวหาเป็นผู้กระทำผิด โดยก่อนการเขียนแก้ข้อกล่าวหานั้น ผู้ถูกกล่าวหาจะต้องทำการวิเคราะห์ก่อนว่า “ข้อกล่าวหา” นั้น มีข้อความอันเป็น “ข้อเท็จจริง” “ข้อกฎหมาย” และ “พยานหลักฐาน” ตามการแจ้งข้อกล่าวหาอย่างไร และข้อความทั้งสามส่วนนี้ ถูกเชื่อมโยงความผิดมายังตัวผู้ถูกกล่าวหาอย่างไร 

ตัวอย่างที่ 1 การวิเคราะห์ข้อกล่าวหา กรณีละทิ้งหน้าที่ราชการและไม่ปฏิบัติตามระเบียบการลา ฝ่ายผู้สอบสวนอาจแจ้งข้อกล่าวหาแก่ท่านว่า "..ในระหว่างวันที่ 1-5 ต.ค. ท่าน(นายดำ) ไม่มาทำงานที่สำนักงาน A โดยไม่มีเหตุอันสมควร ครั้งต่อมาในวันที่ 6 ต.ค. ซึ่งเป็นวันแรกที่ท่านกลับมาปฏิบัติงาน ปรากฏว่าท่านไม่ดำเนินการยื่นใบลาต่อผู้บังคับบัญชาในวันดังกล่าว โดยมีการจัดส่งใบลาถึงผู้บังคับบัญชาในวันที่ 30 ต.ค. กรณีดังกล่าว จึงเป็นการไม่ปฏิบัติตามระเบียบการลา ข้อ 18 วรรคแรก ซึ่งกำหนดให้ผู้ประสงค์ลาป่วยยื่นใบลาในโอกาสแรกที่กลับมาปฏิบัติงาน  ทั้งนี้ ได้มีพยานบุคคลซึ่งปฏิบัติงานในห้องทำงานแห่งเดียวกับท่านให้การยืนยันว่าท่านไม่มาปฏิบัติงานในช่วงเวลาดังกล่าว รวมทั้ง ไม่เสนอใบลาต่อผู้บังคับบัญชาในวันแรกที่กลับมาปฏิบัติงาน กับทั้งมีพยานบุคคลอีกหนึ่งรายพบเห็นท่านที่หน้าโรงงิ้ว ถนนเยาวราช" 

ตัวอย่างที่ 2 การวิเคราะห์ข้อกล่าวหา กรณีการเบิกค่าใช้จ่ายในการฝึกอบรมอันเป็นเท็จ ฝ่ายผู้สอบสวนอาจแจ้งข้อกล่าวหาแก่ท่านว่า "..ในระหว่างเดือน ส.ค. สำนักงาน B ได้รับอนุมัติให้จัดอบรมเยาวชนภายในประเทศ แต่ผู้จัดอบรมได้พาคณะผู้อบรมไปกินอาหารและพักค้างที่โรงแรมในประเทศเพื่อนบ้าน เมื่อกลับมาผู้จัดอบรมได้นำใบเสร็จของโรงแรมและร้านค้าภายในประเทศ มายื่นประกอบการเบิกจ่ายเพื่อหักล้างเงินยืม โดยมีพยานซึ่งเป็นผู้เข้าอบรมให้ปากคำว่าไปกินอาหารและพักค้างที่โรงแรมในประเทศเพื่อนบ้าน และพยานที่เป็นพนักงานโรงแรม  และร้านอาหารซึ่งมีชื่อตามใบเสร็จได้ปฏิเสธว่าไม่ได้รับเงินตามใบเสร็จดังกล่าว และใบเสร็จดังกล่าวไม่ใช่ของตน ต่อมาในเดือน ก.ย. ท่านในฐานะผู้รักษาราชการแทนหัวหน้าสำนักงาน B ได้ลงนามอนุมัติในฎีกาเลขที่ XX ให้เบิกเงินค่าใช้จ่ายในการฝึกอบรมดังกล่าว ทั้งที่ไม่มีการจ่ายเงินให้แก่ผู้มีชื่อตามใบเสร็จแต่อย่างใด (อาจไม่แจ้งข้อกฎหมาย เพราะการนำใบเสร็จเท็จมาเบิก ก็เป็นการมิชอบแล้ว) 

    ทั้งนี้ ตัวหนังสือสีน้ำเงินคือส่วนที่เป็นข้อเท็จจริง ตัวสีแดงคือส่วนที่เป็นข้อกฎหมาย และตัวหนังสือสีเขียวคือส่วนที่เป็นพยานหลักฐานที่ใช้สนับสนุนข้อกล่าวหา ส่วนบริเวณที่ขีดเส้นใต้ก็คือจุดเชื่อมโยงความผิด และเมื่อผู้ถูกกล่าวหาวิเคราะห์ข้อกล่าวหาทั้งสามส่วนเสร็จสิ้นแล้ว รวมทั้ง เล็งเห็นว่ามีช่องให้โต้แย้งแก้ข้อกล่าวหาหรือช่องทางขอลดหย่อนโทษหรือไม่ อย่างไรแล้ว ก็ให้ท่านวางโครงร่างการเขียนหนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหาไปตามนั้น

วิธีเขียนหนังสือชี้แจงข้อกล่าวหา

       เนื่องจากกฎและระเบียบที่เกี่ยวข้องกับการสอบสวน ต่างมิได้บัญญัติเรื่องรูปแบบ และวิธีการเขียนหนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหาไว้ให้ผู้ถูกกล่าวหาได้ศึกษา ส่วนใหญ่ที่ปรากฏจะมีเพียงการบัญญัติเรื่องสิทธิ์ในการชี้แจงแก้ข้อกล่าวหาเท่านั้น ดังนั้น ในการชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา ไม่ว่าจะเป็นการทำหนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา หรือการไปให้ "ถ้อยคำชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา" สำหรับผู้ถูกกล่าวหาที่ไม่มีที่ปรึกษากฎหมาย จึงมักจะอยู่ในรูปแบบการชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา ตามความรู้ความเข้าใจของตน ซึ่งนับว่าเป็นอันตรายอย่างมาก เพราะการชี้แจงข้อกล่าวหาที่มีประสิทธิภาพ และตรงประเด็นสามารถหักล้างข้อกล่าวหาได้ดีที่สุด คือ "การชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา แบบหักล้างข้อกล่าวหา ตามหลักองค์ประกอบความผิด" ที่ผู้สอบสวน/ไต่สวน แจ้งมาในบันทึกแจ้งข้อกล่าวหา

    

    อย่างไรก็ตาม สำหรับผู้ถูกกล่าวหาที่ไม่ได้จบทางนิติศาสตร์หรือไม่มีที่ปรึกษากฎหมายส่วนตัว เพื่อให้คำแนะนำเรื่ององค์ประกอบความผิด และการกำหนดประเด็นเพื่อหักล้างข้อกล่าวหานั้น เว็บวินัย ขอเรียนว่าวิธีการเขียนหนังสือชี้แจงข้อกล่าวหา แบบที่เข้าใจง่าย แม้อาจจะต้องขยันเขียนมากหน่อย แต่ก็เหมาะสำหรับการเขียนแก้ข้อกล่าวหาด้วยตนเอง ก็คือการเขียนแก้ข้อกล่าวแบบกำหนดเป็น "ประเด็นข้อพิพาท"

    ทั้งนี้ ผู้ถูกกล่าวหาบางท่านอาจสงสัยว่าการกำหนดประเด็นข้อพิพาท จะกำหนดอย่างไร ในเมื่อบันทึกการแจ้งข้อกล่าวหาฯ ไม่แยกเป็นรายประเด็นให้ไว้ กรณีดังกล่าว เว็บวินัยฯ ใคร่ขอยกมาตรา 183 แห่งประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง เพื่อใช้ประกอบการอธิบายเรื่องการกำหนดประเด็นข้อพิพาท ดังนี้

“ในวันชี้สองสถานให้คู่ความมาศาล และให้ศาลตรวจคำคู่ความและคำแถลงของคู่ความแล้วนำข้ออ้าง ข้อเถียงที่ปรากฏในคำคู่ความและคำแถลงของคู่ความเทียบกับดู และสอบถามคู่ความทุกฝ่ายถึงข้ออ้าง ข้อเถียง และพยานหลักฐานที่ยื่นต่อศาล  ว่าฝ่ายใดยอมรับหรือโต้แย้งข้ออ้างข้อเถียงนั้นอย่างไร ข้อเท็จจริงใดที่คู่ความยอมรับกันก็เป็นอันยุติไปตามนั้น  ส่วนข้อกฎหมายหรือข้อเท็จจริงที่คู่ความฝ่ายหนึ่งยกขึ้นอ้าง แต่คู่ความฝ่ายอื่นไม่รับ และเกี่ยวเนื่องโดยตรงกับประเด็นข้อพิพาทตามคำคู่ความ ให้ศาลกำหนดไว้เป็นประเด็นข้อพิพาท  และให้กำหนดให้คู่ความฝ่ายใดนำพยานหลักฐานมาสืบ ……..”

จากข้อกฎหมายข้างต้น จะเห็นได้ว่า "ประเด็นข้อพิพาท"  คือปมปัญหาที่คู่ความทั้งสองฝ่ายยังคงโต้แย้งกันอยู่ หรือยังไม่ได้ข้อยุติ ดังนั้น วิธีการเขียนหนังสือชี้แจงข้อกล่าวหาในรูปแบบการกำหนดเป็นประเด็นข้อพิพาท จึงอยู่ในลักษณะที่ว่าหากในบันทึกแจ้งข้อกล่าวหาฯ ปรากฏข้อความต่างๆ อันเป็นปมปัญหาที่ท่านประสงค์โต้แย้ง ก็ให้ท่านนำปมปัญหาเหล่านั้น มากำหนดเป็นประเด็นข้อพิพาทให้ครบทุกปมปัญหา 

จากนั้น ให้ทำการเขียนคำโต้แย้ง โดยการอธิบาย"ข้อเถียง”และเหตุผล พร้อมทั้ง อ้างพยานหลักฐานที่ใช้สนับสนุน “ข้อเถียง” ในแต่ละประเด็น ลงในหนังสือชี้แจงข้อกล่าวหา โดยเขียนไล่เรียง ตามเนื้อเรื่องที่ปรากฏตามบันทึกแจ้งข้อกล่าวหา ตั้งแต่ต้นจนจบโดยใช้รูปประโยคง่ายๆ ดังนี้

        " ตามที่ปรากฏในบันทึกแจ้งข้อกล่าวหา หน้าที่... ย่อหน้าที่... ความว่า........... นั้น ข้าฯ ขอชี้แจงว่าความดังกล่าวไม่เป็นความจริง หรือ ข้าฯ ขอชี้แจงว่าข้าฯ ไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการกระทำความผิดดังกล่าว เนื่องจาก ............................... ดังปรากฏตามบันทึกข้อความ......................................   หมายเหตุ การต่อสู้คดีนั้น ท่านจะเขียนเล่าแต่ความจริงอย่างเดียวไม่ได้ จะต้องใช้พยานหลักฐานด้วย ที่ผ่านมามีผู้ถูกลงโทษที่มาปรึกษาคดีกับผู้เขียนในชั้นอุทธรณ์ฯ หลายรายที่พลาดเพราะเขียนเล่าแต่ความจริง โดยไม่อ้างถึงพยานหลักฐานเพื่อยืนยันความบริสุทธิ์ของตน หากท่านไม่เจอผู้สอบสวนที่ใจดีมีเมตตา ไปคลำหาพยานหลักฐานตามคำบอกเล่าของท่านละก้อ โอกาสอวสาน มีเยอะครับ จะไปกู้กลับคืนในชั้นอุทธรณ์ฯ หรือชั้นศาลปกครองก็ลำบาก 

 

            ส่วนกรณีที่ปรากฏตามบันทึกแจ้งข้อกล่าวหา หน้าที่... ย่อหน้าที่... ความว่า........... นั้น ข้าฯ ขอชี้แจงว่าความดังกล่าวไม่เป็นความจริง หรือ ข้าฯ ขอชี้แจงว่าข้าฯ ไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการกระทำความผิดดังกล่าว เนื่องจาก .......................... หมายเหตุ ให้ท่านเขียนคำโต้แย้งในลักษณะเช่นนี้ไปเรื่อยๆ กระทั่งจบประเด็นข้อพิพาทที่ท่านเล็งเห็นจากบันทึกแจ้งข้อกล่าวหา ทั้งนี้ เพื่อให้ผู้สอบสวน นำข้อเท็จจริงต่างๆตามคำโต้แย้งของท่านไปจัดการตามหลักองค์ประกอบความผิดต่อไป อนึ่ง การรู้หลักองค์ประกอบความผิด จะทำให้ผู้ถูกกล่าวหามีเข็มทิศในการเขียนคำโต้แย้ง ไม่ต้องตะลุยเขียนสู้ทุกประโยค ท่านควรพยายามหาที่ปรึกษากฎหมายให้ได้ ถ้าหาใครไม่ได้จริงๆ ก็ถามที่เลขากรรมการสอบสวน เลยครับ จะได้ไม่หลงทาง เชื่อว่าคงมีเมตตาอธิบายข้อกฎหมายแก่ท่านได้ 

จากนั้น เมื่อผู้ถูกกล่าวหาทำการโต้แย้งและอธิบาย “ข้อเถียง” ในแต่ละประเด็นครบถ้วนแล้ว ให้ทำการเขียนคำขอของผู้ถูกกล่าวหาไว้ตอนท้ายของหนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา ซึ่งส่วนใหญ่ คำขอท้ายหนังสือชี้แจงข้อกล่าวหา จะแบ่งได้เป็น 2 กรณี ดังนี้

• กรณีรับสารภาพและประสงค์ให้ลงโทษสถานเบา ผู้ถูกกล่าวหาก็อาจมีคำขอท้ายหนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา  ตัวอย่างเช่น จากข้อเท็จจริงที่ข้าให้การรับสารภาพข้างต้น ขอได้โปรดพิจารณาลดหย่อนโทษแก่ข้าฯ ตามสัดส่วนที่ข้าฯได้เคยทำคุณความดีในระหว่างรับราชการ รวมทั้งในระหว่างที่มีการสอบสวนวินัยในเรื่องนี้ ” (ควรใช้เฉพาะการสอบวินัยของหน่วยงานต้นสังกัดเท่านั้น)
• กรณีปฎิเสธทุกข้อกล่าวหา ผู้ถูกกล่าวหาก็อาจมีคำขอท้ายหนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา ตัวอย่างเช่น “จากข้อเท็จจริงและข้อกฎหมาย รวมทั้งพยานหลักฐานที่ข้าฯได้ชี้แจงมาข้างต้น จึงเป็นกรณีที่ข้าฯมิได้กระทำผิดตามที่กล่าวหา ขอได้โปรดมีคำวินิจฉัยให้ข้อกล่าวหาดังกล่าวตกไป” ตัวอย่างคำขอที่กล่าวมาข้างต้นเป็นการแนะนำไว้อย่างกว้างๆ เพื่อให้สามารถนำไปประยุกต์ใช้ได้ทุกกรณี ดังนั้น หากผู้ถูกกล่าวหาท่านใดมีเหตุผลพิเศษเพิ่มเติมประการใดก็สามารถเขียนเหตุนั้นเข้าไปเพิ่มเติมได้เลยครับ

ทั้งนี้ วิธีการเขียนหนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา ในแบบกำหนดเป็นประเด็นข้อพิพาทข้างต้น เหมาะสำหรับการเขียนแก้ข้อกล่าวหาในเรื่องที่เป็นการกระทำผิดเฉพาะตัว ไม่ใช่เรื่องร่วมกันกระทำผิดแบบหลายคน ตัวอย่างเช่น เรื่องละทิ้งหน้าที่,เรื่องไม่อุตสาหะเอาใจใส่หน้าที่ เป็นต้น แต่หากเป็นเรื่องร่วมกันกระทำความผิดหลายคน ซึ่งมีการแจ้งข้อกล่าวหาซับซ้อนหรือบรรยายว่าแบ่งหน้าที่กันทำ หรือเป็นการไต่สวนชี้มูลความผิด ทั้งทางวินัยและทางอาญา เช่น การทุจริตต่างๆ นั้น เว็บวินัยฯ ขอเรียนว่าการเขียนแก้ข้อกล่าวหาในเรื่องร่วมกันกระทำผิด หรือเรื่องความผิดหลายกรรมหลายข้อกฎหมาย มิใช่เรื่องง่าย  ผู้ถูกกล่าวหาที่ไม่มีประสบการณ์ในการเขียนแก้ข้อกล่าวหา ควรไปอาศัยทักษะและประสบการณ์ในงานสอบสวนและงานกฎหมายของเพื่อนฝูง ที่เป็นอดีตเจ้าหน้าที่วินัย หรือสำนักงานกฎหมายเฉพาะทาง ด้านคดีวินัย เพื่อให้ความช่วยเหลือเรื่องการจัดทำหนังสือชี้แจงข้อกล่าวหา หรือช่วยให้คำแนะนำและคำปรึกษา เรื่องการกำหนดประเด็นหักล้างข้อกล่าวหา น่าจะเป็นการรอบคอบและเหมาะสมกว่า

     เพราะการจัดทำหนังสือชี้แจงข้อกล่าวหาในชั้นสอบสวน/ไต่สวน มันก็เหมือนการติดกระดุมเม็ดแรกในกระบวนการทางวินัย ถ้าผู้ถูกกล่าวหาติดกระดุมเม็ดแรกผิด มันก็จะผิดเพี้ยนไปทั้งแผง ประมาณว่าผิดยาวไปถึงชั้นอุทธรณ์คำสั่งลงโทษ และชั้นศาล ดังนั้น เพื่อเป็นการไม่ประมาท ผู้ถูกกล่าวหาจึงควรมีที่ปรึกษากฎหมายส่วนตัว รวมทั้ง ควรวางแผนการจัดทำหนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา แบบสองชั้น เผื่อเนื้อผ้าที่ดีไปถึงชั้นอุทธรณ์คำสั่งลงโทษและชั้นศาลด้วย นอกจากนี้ ท่านยังสามารถศึกษาเรื่องกระบวนการทางวินัยที่เกี่ยวข้องได้เพิ่มเติมที่ เมนู 

• "การอุทธรณ์คำสั่งลงโทษทางวินัย" 
• "คำฟ้องศาลปกครอง" 
• "การสู้คดีในศาลอาญา คดีทุจริต"

กลยุทธ์ “การชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา”

หากจะกล่าวถึงทางรอดทางหนึ่งในการเขียนชี้แจงแก้ข้อกล่าวหานั้น ก็ต้องขอยกทางรอดของจำเลยในคดีอาญามาอธิบายประกอบเพื่อให้ท่านเห็นภาพกว้างๆก่อนว่าทางรอดทางหนึ่งของจำเลยในคดีอาญาที่ใช้ระบบกล่าวหาก็คือ การอาศัยทนายจำเลยไปซักค้านพยานโจทก์ ให้เบิกความตามรูปเรื่องที่ทนายจำเลยวางไว้ โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เกิดข้อสงสัยในพยานหลักฐานของโจทก์ ว่าจำเลยได้กระทำผิดจริงหรือไม่  ดังนั้น “การซักค้านพยานโจทก์” ในคดีอาญาที่ใช้ระบบกล่าวหา จึงเปรียบเสมือนดั่งอาวุธที่ทนายจำเลยจะใช้เอาชนะโจทก์ 

แม้ว่าการสอบสวนคดีวินัย จะใช้ระบบไต่สวนซึ่งมีหลักการรับฟังพยานหลักฐานที่แตกต่างจากคดีอาญาในระบบกล่าวหา รวมทั้ง ผู้ถูกกล่าวหาไม่สามารถส่งทนายไปซักค้านพยานหลักฐานที่ผู้สอบสวน นำมาสนับสนุนการแจ้งข้อกล่าวหาได้ก็ตาม  แต่ฝ่ายผู้ถูกกล่าวหาก็สามารถนำหลักการ“การซักค้านพยานโจทก์ ” มาใช้เขียนบรรยายความ เพื่อคัดค้านพยานหลักฐานที่ผู้สอบสวนนำมาใช้สนับสนุนการแจ้งข้อกล่าวหาได้ โดยมีเป้าหมายเพื่อให้ผู้สอบสวน  หรือองค์คณะผู้พิจารณาโทษ เห็นว่าพยานหลักฐานนั้น ไม่สามารถรับฟังได้ว่าผู้ถูกกล่าวหาเป็นผู้กระทำผิด  ตัวอย่างเช่น การบรรยายความเพื่อหักล้างถ้อยคำพยานบุคคล ซึ่งเป็นพยานบอกเล่า มิใช่ประจักษ์พยานในคดีชู้สาว เป็นต้น

Tips:หนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา

     ในการเขียนหนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหาด้วยตนเองนั้น ผู้ถูกกล่าวหาอย่าใจร้อนรีบทำ “หนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา” หรือ รีบไปให้ “ถ้อยคำชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา” ท่านควรตรวจบันทึกการแจ้งข้อกล่าวหาฯ ให้ละเอียดถี่ถ้วนว่ามีประเด็นกล่าวหาหลักจำนวนเท่าใด รวมทั้ง มีการแจ้งพฤติการณ์แวดล้อมประกอบการกระทำผิดที่ผู้สอบสวนนำมาเขียนบรรยายสื่อให้เห็นว่าตัวท่านมีเจตนากระทำผิด หรือมีเจตนาร่วมกระทำผิดกับบุคคลอื่นๆ อีกจำนวนเท่าใด 

ต่อมา เมื่อท่านมีข้อโต้แย้งและพยานหลักฐานที่จะใช้หักล้างประเด็นกล่าวหาและพฤติการณ์แวดล้อมครบถ้วนทุกประเด็นแล้ว ท่านจึงค่อยเขียนคำโต้แย้ง และนำพยานหลักฐานเข้าสู่สำนวนคดี เพื่อไปหักล้างข้อกล่าวหาต่างๆ ให้ครบถ้วน ทั้งประเด็นกล่าวหาหลัก และบรรดาพฤติการณ์แวดล้อม อย่าปล่อยให้ผู้สอบสวน ได้รับฟังข้อเท็จจริงจากพยานหลักฐานที่ใช้สนับสนุนข้อกล่าวหาเพียงบางช่วงบางตอน หรือมีโอกาสรับฟังจากพยานเอกสารแต่เพียงอย่างเดียว เพราะจะทำให้ท่านเสียเปรียบทางคดีเป็นอย่างมาก เนื่องจากคดีวินัยหรือคดีเกี่ยวกับความผิดต่อตำแหน่งหน้าที่ราชการนั้น ส่วนใหญ่ ตัวผู้ถูกกล่าวหาจะถูกมัดด้วยพยานเอกสาร ที่มีลายเซ็นต์ของตัวผู้ถูกกล่าวหาซึ่งได้ลงนามไประหว่างการปฏิบัติหน้าที่ราชการมัดตัวอยู่แล้ว

อีกทั้ง ผู้ถูกกล่าวหาควรหาเวลาว่างแบบยาวๆ เพื่อมานั่งเขียนหนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา โดยเฉพาะข้อกล่าวหาในการสอบวินัยร้ายแรง หรือการไต่สวนของ ปปช. ที่มีการชี้มูลความผิดทั้งทางวินัยและทางอาญา ซึ่งถือเป็นงานเขียนที่ชี้ชะตา  ชี้อนาคต  และชี้อิสรภาพของผู้ถูกกล่าวหา เพราะการเขียนหนังสือชี้แจงข้อกล่าวหานั้น เป็นเรื่องที่ยาก กว่าผู้ถูกกล่าวหาจะทำความเข้าใจข้อกล่าวหาในแต่ละเรื่องแต่ละประเด็นได้  ต้องใช้สมองมากกว่าเวลาทำงานปกติ  บางประเด็นต้องอาศัยเวลาขบคิดที่ต่อเนื่อง และยาวนาน การอาศัยเพียงช่วงเวลาสั้นๆ หลังเลิกงาน มันจะทำให้ท่านมีเวลาคิดตรึกตรองน้อยลง ดังนั้น ในการเขียนแก้ข้อกล่าวหาที่ซับซ้อน ท่านจึงไม่อาจแบ่งสมองเพื่อทำสองสิ่งให้ดีพร้อมกันได้  สุดท้ายนี้ เว็บฯ หวังว่าวิธีเขียน “หนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา” ข้างต้น คงจุดประกายแนวคิดให้กับทุกท่านที่ประสบปัญหาถูกสอบสวน / ไต่สวน หรือเป็นผู้ที่มีชีวิตการทำงาน ชนิดที่แขวนอยู่บนเส้นด้าย ต้องพยายามต่อสู้อย่าให้มันขาดลงครับ

บันทึกท้ายเว็บ

วันที่ถูกแจ้งข้อกล่าวหานั้น  เชื่อว่ามันเป็นวันที่ผู้ถูกกล่าวหาเกือบทุกคน คิดไม่ถึงว่าชีวิตราชการของตน เดินมาถึงจุดนี้ได้อย่างไร

    บางคนอาจถูกบังคับทั้งทางตรงและทางอ้อม ให้หันเหชีวิตราชการเข้าสู่เส้นทางการกระทำผิด  บางคนอาจตกเป็นผู้กระทำผิด เพราะความรู้เท่าไม่ถึงการณ์ หรือตกเป็นแพะรับบาปจากการกระทำของเพื่อนร่วมงาน หรือผู้บังคับบัญชา

    แม้จุดเริ่มต้นของการเข้าสู่เส้นทางกระทำผิดของผู้ถูกกล่าวหาแต่ละคนจะแตกต่างกัน แต่สิ่งหนึ่งที่ผู้ถูกกล่าวหาอาจมีเหมือนกันก็คือ การขาดทักษะ และประสบการณ์ในการชี้แจงแก้ข้อกล่าวหา 

    ในส่วนตัวแล้ว ผู้เขียนอยากให้ผู้ถูกกล่าวหาทุกท่าน ใช้บันทึกแจ้งข้อกล่าวหาเป็นเครื่องตัดสินใจว่าท่านควรจ้างนักกฎหมายหรือไม่ เพราะการเขียนแก้ข้อกล่าวหาในเรื่องทุจริต  ที่มีการแจ้งความผิดทั้งทางวินัยและอาญา มันมิใช่เรื่องง่าย สำหรับผู้ถูกกล่าวหาที่ไม่มีทักษะและประสบการณ์ 

      ที่ผ่านมาเคยมีเคสผู้รับบำนาญถึง 2 ราย ที่ไปลอกคำชี้แจงฯ ของหัวหน้าเก่าซึ่งเขียนอ้างแต่ผลสำเร็จของงาน มาเป็นคำชี้แจงฯ ของตนเอง ด้วยความเกรงใจ และความรู้เท่าไม่ถึงการณ์ สุดท้ายก็ถูกไล่ออกตามหัวหน้า ต้องถูกงดเงินบำนาญ ทั้งที่ผู้เขียนถามข้อเท็จจริงแล้วไม่ได้กระทำผิดใดๆ กับหัวหน้าเก่าเลย  ขอให้เชื่อเว็บวินัยเถอะครับ  ยิ่งท่านไม่ได้กระทำผิด หรือเห็นช่องทางต่อสู้คดีมากเท่าใด ก็ควรรีบไปจ้างหรือรีบไปปรึกษานักกฎหมายส่วนตัวมากขึ้นเท่านั้น..  

       นอกจากนี้ การไปปรึกษาคดี  "ล่วงหน้า" ก่อนที่ท่านจะเขียนหนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหาส่งให้ผู้สอบสวนนั้น นอกจากท่านจะได้รับประโยชน์จากคำแนะนำเรื่องวิธีการเขียนหนังสือชี้แจงข้อกล่าวหา และเรื่องการกำหนดประเด็นเพื่อหักล้างข้อกล่าวหาแล้ว มันยังคล้ายกับการนำพยานหลักฐานที่ท่านตั้งใจจะใช้แก้ข้อกล่าวหาไปให้ผู้ให้คำปรึกษาตรวจดู ว่าท่านจะสอบผ่านหรือไม่ 

     หากท่านไปปรึกษาคดี ด้วยพยานหลักฐานดังกล่าวแล้ว ผู้ให้คำปรึกษาคดีที่เก่งๆ และมีประสบการณ์ เห็นว่าท่านไม่น่าจะสอบผ่านเพราะพยานหลักฐานมีช่องว่างหรือข้อพิรุธตรงนั้นตรงนี้ อย่างน้อยท่านยังมีโอกาสสอบซ่อม ด้วยการไปหาพยานหลักฐานใหม่มาอุดช่องว่างหรือข้อพิรุธเหล่านั้น หรืออาจเพิ่มขอบเขตการเขียนหนังสือชี้แจงข้อกล่าวหา ให้ปรากฏเนื้อผ้าที่ดี สำรองไว้สำหรับการอุทธรณ์ขอลดหย่อนโทษไล่ออก หรือการขอรอการลงโทษในคดีอาญา หรือในรูปแบบอื่นๆ ในลักษณะการผ่อนหนักให้เป็นเบา ตามแต่พยานหลักฐานจะเอื้ออำนวยก็ได้

 

   ดังนั้น ..... สำหรับท่านที่ถูกแจ้งข้อกล่าวหาในระดับวินัยร้ายแรง หรือถูกแจ้งข้อกล่าวหาทั้งทางวินัยและอาญา ชนิดหลายกรรมหลายฎีกา หรือเป็นเรื่องยักยอกเงินในระบบ GFMIS หลายวันหลายเวลา ซึ่งเสี่ยงต่อการถูกจำคุกระยะยาวนั้น 

     อย่างน้อย ..... ก่อนที่ท่านจะลงมือเขียนหนังสือชี้แจงแก้ข้อกล่าวหาด้วยตนเอง ท่านควรจะรวบรวมพยานหลักฐานที่เกี่ยวข้องกับข้อกล่าวหาให้มากที่สุด แล้วนำไปปรึกษาคดีกับสำนักงานกฎหมายต่างๆ  ซึ่งเปิดรับงานให้คำปรึกษาเฉพาะทางด้านคดีวินัยข้าราชการ เพื่อโอกาสในการแก้ไขปัญหาเชิงบวกให้กับตนเองครับ

........................................................

หมายเหตุ 

-ข้อความและตัวละครในหน้าเว็บหนังสือชี้แจงข้อกล่าวหา เป็นความเห็นและเหตุการณ์สมมุติ ที่ดัดแปลงจากเรื่องจริง